شاید شما هم نام داروهایی مانند بوتاکس، آدالیمومب، انسولین گلارژین و… را شنیده باشید. اما آیا می‌دانستید که همه این داروها با استفاده از سلول‌های زنده تهیه شده‌اند؟ این داروها چند نمونه از داروهای کاربردی و پرطرفدار بیولوژیک هستند.

داروهای بیولوژیک از خون، پروتئین، ویروس‌ها یا موجودات زنده تولید می‌شوند و برای پیشگیری، درمان و حتی درمان قطعی بسیاری از بیماری‌ها به کار می‌روند. داروهای بیولوژیک با داروهایی که در قفسه داروخانه‌ها دیده می‌شوند، متفاوت هستند. حتی فرایند تایید این داروها توسط سازمان غذا و دارو نیز متفاوت است.

شاید شما یا اطرافیانتان تجربه استفاده از داروهای بیولوژیک را داشته ‌باشید. در ادامه این مطلب 5 نمونه از داروهای بیولوژیک کاربردی و پرمصرف را بررسی می‌کنیم.

درباره داروهای بیولوژیک چه می‌دانید؟

داروهای بیولوژیک، داروهای قدرتمندی هستند که ممکن است از اجزای بسیار کوچک قندها، پروتئین‌ها یا DNA تشکیل شده باشند یا حتی شامل سلول‌ها و بافت‌های کامل باشند.

این داروها از موجودات زنده مانند انسان‌ها، حیوانات و حتی باکتری‌ها تولید می‌شوند. در حال حاضر داروهای بیولوژیک در خط مقدم تحقیقات دارویی هستند. به ‌عنوان مثال داروهای مبتنی بر ژن و سلول به ما این امکان را داده‌اند که بیماری‌هایی را درمان کنیم که پیش‌تر هیچ روش درمانی برای آنها وجود نداشت.

با توجه به اینکه این داروها از طریق منابع متنوعی به‌ دست می‌آیند، معمولاً ساختار پیچیده‌تری نسبت به سایر داروها دارند. به ‌عنوان مثال فرایند خالص‌سازی، پردازش و تولید داروهای بیولوژیک به زمان و تلاش‌های بیشتری نیاز دارد.

اما این تمام ماجرا نیست؛ بعد از تولید نیز این داروها غیرقابل پیش بینی هستند و به نور و دما حساسیت بیشتری دارند. کلیه این عوامل دست به‌دست هم می‌دهند و باعث می‌شوند که هزینه تولید داروهای بیولوژیک بیشتر باشد.

معرفی 5 نمونه داروی بیولوژیک پرکاربرد

داروهای بیولوژیک طیف گسترده‌ای از بیماری‌های شایع و خاص را درمان می‌کنند. این داروها شامل انواع واکسن‌ها، درمان‌های سلولی و ژنی، بافت‌های پیوندی و موارد دیگر می‌شوند. در ادامه 5 نمونه داروی بیولوژیک را معرفی می‌کنیم که شاید تجربه استفاده از آنها را داشته ‌باشید یا این داروها را بشناسید.

1.       انسولین گلارژین

انسولین گلارژین نوعی انسولین با اثربخشی طولانی مدت است که گاهی اوقات افراد مبتلا به دیابت برای کنترل سطح قند خون از آن استفاده می‌کنند. این دارو توسط FDA برای بزرگسالان مبتلا به دیابت نوع 2 و همچنین بزرگسالان و کودکان بالای 6 مبتلا به دیابت نوع 1 تایید شده‌ است.

انسولین به بدن کمک می‌کند که قند اضافی خون را به انرژی تبدیل کند یا آن را در ماهیچه‌ها، چربی و کبد ذخیره کند تا بعداً مورد استفاده قرار دهد. افراد مبتلا به دیابت معمولاً قند خون بالایی دارند؛ چرا که بدن آنها به ‌اندازه کافی انسولین تولید نمی‌کند یا به انسولین پاسخ مناسبی نمی‌دهد.

2.      آدالیمومب

آدالیمومب نوعی دارو است که تحت عنوان آنتی‌بادی مونوکلونال شناخته می‌شود. آنتی‌بادی مونوکلونال پروتئین‌های مصنوعی هستند که برای هدف قرار دادن عناصر خاصی در بدن استفاده می‌شوند.

داروی آدالیمومب در بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید، فرایندهای التهابی که منجر به التهاب مفاصل، آسیب دیدگی و درد می‌شوند را مهار می‌کند.

آدالیمومب این فرایند را با مسدود کردن مولکول‌های خاصی در بدن انجام می‌دهد. عملکرد آدالیمومب مانند سایر داروهای بیولوژیکی است که بیماری‌های خود ایمنی را درمان می‌کنند.

3.    تراستوزوماب

تراستوزوماب دارویی است که در سال 1998 تایید شده و یکی از اولین داروهای آنتی‌بادی مونوکلونالی بود که برای درمان سرطان تولید شد. از این دارو به ‌منظور درمان سرطان سینه و سرطان متاستاتیک معده استفاده می‌شود.

عملکرد تراستوزوماب، هدف قرار دادن سلول‌های سرطانی و محدود کردن فرایندهایی است که باعث رشد و تکثیر غیرقابل کنترل این سلول‌ها می‌شود. این موارد ویژگی‌های اصلی سلول‌های سرطانی هستند.

4.    بواسیزومب

بواسیزومب نوعی آنتی باکتریال مونوکلونال است که توسط FDA برای درمان انواع مختلف سرطان از جمله سرطان روده بزرگ و سرطان مغز تایید شده ‌است. عملکرد این دارو، قطع خون رسانی به سلول‌های سرطانی خاص است که مانع از رشد آنها می‌شود.

همچنین از بواسیزومب برای درمان مشکلات چشمی مانند دژنراسیون ماکولا مرتبط با سن (AMD) و مشکلات چشمی دیابتی نیز کاربرد دارد. در چنین شرایطی رگ‌های خونی جدیدی در شبکیه تشکیل می‌شوند که دیواره‌های آنها ضعیف بوده و دچار نشت مایع یا خون خواهند شد. بواسیزومب با کاهش رشد این رگ‌های خونی به بهبود شرایط بیماران کمک می‌کند.

5.    بوتولینوم توکسین نوع A (بوتاکس)

بوتاکس شاید نام آشناترین داروی بیولوژیکی باشد که می‌شناسید. این ماده توسط باکتری به نام کلستریدیوم بوتولینوم تولید می‌شود. ممکن است بوتاکس را به‌عنوان دارویی که در تکنیک‌های زیبایی استفاده می‌شود، بشناسید، اما از این دارو برای اهداف دیگری نیز استفاده می‌شود.

بوتاکس سمی است که مانع فعال شدن اعصاب و ماهیچه‌ها می‌شود. از این ماده نه‌ تنها برای از بین بردن چین و چروک، بلکه برای درمان موارد زیر نیز استفاده می‌شود:

اسپاسم‌های عضلانی

اسپاسم گردن

تعریق بیش از حد زیر بغل

میگرن

مثانه بیش‌فعال

بی‌اختیاری ادرار ناشی از آسیب عصبی

پرش پلک

انحراف چشم

آیا داروهای بیولوژیک گران‌تر از سایر داروها هستند؟

داروهای بیولوژیک داروهایی هستند که از طریق موجودات زنده به ‌دست می‌آیند. از این داروها برای درمان سرطان، اختلالات خود ایمنی و دیابت استفاده می‌شود.

یکی دیگر از تفاوت‌های داروهای بیولوژیک با داروهای شیمیایی معمول، هزینه تولید آنهاست. در ایالات متحده تقریباً تمام داروهای گران‌قیمت، داروهای بیولوژیک هستند. از آنجا که فرایند تولید این داروها پیچیده‌تر از داروهای شیمیایی معمول است و به زمان بیشتری نیاز دارد، جای تعجب ندارد که داروهای بیولوژیک گران‌تر از سایر داروها باشند.